BMI
BMI BMI Wskaznikmasyciaa
BMI (wskaźnik masy ciała) to narzędzie do przesiewowej diagnostyki otyłości. Otyłość to globalny problem zdrowotny, który dotyka miliony ludzi na całym świecie. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) 1,5 miliarda dorosłych osób powyżej 20 roku życia (około 34 procent światowej populacji dorosłych) ma nadwagę lub jest otyłych. U osób z nadwagą lub otyłością zauważa się zwiększone ryzyko cukrzycy typu 2, nadciśnienia tętniczego i chorób sercowo-naczyniowych. Wskaźnik BMI jest używany w praktyce do oceny, czy ktoś ma niedowagę, prawidłową wagę, nadwagę czy otyłość. Otyłość jest definiowana jako posiadanie wskaźnika masy ciała (BMI) 30 lub wyższego, podczas gdy nadwaga jest definiowana jako posiadanie BMI od 25 do 29,9. Wskaźnik BMI dostarcza najbardziej użytecznej miary nadwagi i otyłości na poziomie populacji, ponieważ jest taki sam dla obu płci i dla wszystkich grup wiekowych dorosłych. Powinien jednak być traktowany jako przybliżony wskaźnik, ponieważ może nie odpowiadać temu samemu stopniowi tkanki tłuszczowej u różnych osób. Zalety korzystania z BMI to łatwość obliczania i niski koszt. Może być używany jako narzędzie do identyfikacji potencjalnych problemów zdrowotnych. Istnieją również pewne wady korzystania ze wskaźnika BMI. Na przykład nie uwzględnia on masy mięśniowej ani gęstości kości. Dlatego sportowcy lub osoby o dużej masie mięśniowej mogą mieć wysokie BMI, ale nie zmagać się z nadwagą lub otyłością. Dodatkowo BMI nie rozróżnia masy tłuszczowej od beztłuszczowej. Istnieją dowody, że korzystanie z BMI może być pomocne w praktyce. Przykładowo badania wykazały, że osoby z wyższym BMI są bardziej narażone na rozwój cukrzycy typu 2 i chorób sercowo-naczyniowych. Należy jednak zauważyć, że wskaźnik BMI nie jest narzędziem diagnostycznym i powinien być stosowany w połączeniu z innymi miarami, takimi jak obwód talii i ciśnienie krwi.
BSA
BSA BSA Powierzchniaciaa Pomiaryciaa
Wskaźnik określający powierzchnię ciała (BSA-Body Surface Area) jest wykorzystywany do wielu celów klinicznych, na przykład w obliczaniu jak najdokładniejszej dawki leków dla pacjenta. Jest powszechnie stosowany do kontroli dawkowania leków chemioterapeutycznych i leków stosowanych w pediatrii. Poza tym szacowany wskaźnik przesączania kłębuszkowego (eGFR), wzoru używanego do pomiaru funkcji nerek, jest obliczany w odniesieniu do powierzchni ciała. BSA można oszacować bez bezpośredniego pomiaru, za pomocą kilku wzorów. Ogólnie rzecz biorąc, różne wzory nie różnią się znacznie od siebie i są uważane za akceptowalne, zarówno dla osób o normalnej wadze, jak i otyłych. Wzór Mostellera (używany w tym narzędziu) jest jednym z najczęściej używanych w praktyce klinicznej i badaniach klinicznych. Ogólnie uważa się, że BSA zapewnia dokładniejsze oszacowanie masy metabolicznej niż masa ciała, ponieważ wskaźnik ten jest mniej podatny na nieprawidłową masę tkanki tłuszczowej. Niemniej jednak pojawiło się kilka istotnych głosów krytycznych dotyczących stosowania BSA do określania dawki leków o wąskim indeksie terapeutycznym, takich jak chemioterapia. Zwykle występuje 4-10-krotna różnica w eliminacji leków między osobnikami ze względu na różnice w aktywności procesów eliminacji leków związanych z czynnikami genetycznymi i środowiskowymi, co może prowadzić do znaczącego przedawkowania i niedostatecznego dawkowania. Mimo to, nie wykazano, aby jakiekolwiek alternatywne miary wielkości ciała działały lepiej niż BSA w redukcji zmienności międzyosobniczej.
CHA₂DS₂-VASc i CHADS₂
CHA2DS2VASc CHADSVASciCHADS Oszacowanieryzykaudaruupacjentowzniezastawkowymmigotaniemprzedsionkow objectObjectobjectObjectobjectObject
CHA₂DS₂-VASc to kliniczna reguła prognozowania ryzyka udaru u osób z migotaniem przedsionków (AF), powszechną i poważną arytmią serca. AF jest jedną z głównych przyczyn udaru, niewydolności serca, nagłych zgonów i chorób sercowo-naczyniowych, a więc poważnym globalnym problemem zdrowotnym, dotykającym dziesiątki milionów osób na całym świecie. CHA₂DS₂-VASc to wynik obliczany przez przypisywanie punktów różnym czynnikom ryzyka udaru, takim jak niewydolność serca, nadciśnienie, wiek, cukrzyca, historia udaru, choroba naczyniowa i płeć. Im wyższy wynik, tym większe ryzyko udaru. Wynik ten pomaga w podjęciu decyzji o rozpoczęciu lub kontynuacji terapii przeciwpłytkowej w celu zapobiegania udarowi u pacjentów z AF. Zalety wyniku CHA₂DS₂-VASc to łatwość użycia, uwzględnienie większej liczby czynników ryzyka niż starszy wynik CHADS₂, oraz identyfikacja większej liczby pacjentów o niskim ryzyku, którzy nie potrzebują terapii przeciwpłytkowej. Ma też pewne wady: może przeceniać ryzyko udaru u niektórych pacjentów, nie uwzględnia innych ważnych czynników ryzyka, takich jak funkcja nerek czy biomarkery, oraz nie bierze pod uwagę zmienności ryzyka udaru w czasie. Istnieją dowody, że wynik CHA₂DS₂-VASc jest lepszy niż wynik CHADS₂ w przewidywaniu ryzyka udaru u pacjentów z AF. Istnieją również dowody, że terapia przeciwzakrzepowa zmniejsza ryzyko udaru u pacjentów z AF o wysokim wyniku CHA₂DS₂-VASc. Niemniej jednak nadal istnieje potrzeba przeprowadzenia większej liczby badań w celu walidacji i doskonalenia wyniku w różnych populacjach i ustawieniach.
eGFR (CKD-EPI, MDRD)
GfrCdkMdrd eGFRCKDEPIMDRD Szacunkowywskaznikfiltracjikebuszkowej Czynnoscinerek
Szacunkowa szybkość filtracji kłębuszkowej (eGFR) to miara funkcji nerek. Jest używana do diagnozowania i monitorowania przewlekłej choroby nerek (CKD), globalnego problemu zdrowotnego, który dotyka około 10 % populacji na całym świecie i powoduje wysoką zachorowalność i śmiertelność. Wskaźnik eGFR jest obliczany na podstawie poziomu kreatyniny w surowicy, wieku i płci; starsze formuły uwzględniają również rasę osoby. Istnieją różne równania do szacowania eGFR, ale najczęściej używane są równania CKD-EPI, które zastąpiły równanie MDRD. Te równania opierają się na dużych badaniach, które potwierdziły ich dokładność i precyzję w różnych populacjach. Równania CKD-EPI są zalecane przez większość międzynarodowych wytycznych, ponieważ są bardziej dokładne niż równanie MDRD, szczególnie dla wartości eGFR powyżej 60 mL/min/1,73 m². Zalety stosowania wskaźnika eGFR do szacowania funkcji nerek polegają na tym, że jest on stosunkowo łatwy do obliczenia, powszechnie dostępny i ustandaryzowany. Zapewnia również lepsze oszacowanie funkcji nerek niż sama kreatynina w surowicy, na którą mogą wpływać czynniki takie jak masa mięśniowa, dieta, nawodnienie i leki. Wady eGFR polegają na tym, że może nie być dokładny w niektórych sytuacjach, takich jak ostre uszkodzenie nerek, ciąża, skrajne rozmiary ciała, niedożywienie lub zanik mięśni. Może również nie odzwierciedlać prawdziwej funkcji nerek u niektórych grup etnicznych lub osób z rzadkimi wariantami genetycznymi wpływającymi na metabolizm kreatyniny. Badanie eGFR jest używane w praktyce do określania stadium PChN, podejmowania decyzji terapeutycznych, dostosowywania dawek leków oraz oceny ryzyka powikłań i wyników. Baza dowodów na korzyść stosowania eGFR w praktyce jest silna, ponieważ wiele badań wykazało, że eGFR jest związane z ryzykiem progresji PChN, chorobą sercowo-naczyniową, śmiertelnością i innymi wynikami. Jednak wskaźnik eGFR nie jest doskonałym wskaźnikiem funkcji nerek i powinien być interpretowany w kontekście innych wyników klinicznych i laboratoryjnych.
GCS
GCS GCS SkalaGlasgow UdarInfekcjeosrodkowegoukadunerwowegoObrazenia
Skala Glasgow (GCS) to narzędzie, które można użyć do oceny poziomu przytomności osoby. Najczęściej stosuje się go u pacjentów z urazem mózgu. GCS ocenia poziom świadomości osoby na podstawie jej zdolności do wykonywania ruchów oczu, reakcji werbalnej i ruchu ciała. Wskaźnik GCS jest obliczany poprzez przydzielenie punktów za każde z trzech zachowań (ruchy gałek ocznych, werbalne i motoryczne). Wyrażenie wyniku to suma punktów oraz poszczególnych elementów. Na przykład, wynik 11 może być wyrażony jako GCS11 = E3V4M4. Maksymalny wynik to 15, co wskazuje, że osoba jest w pełni świadoma. Minimalny wynik to 3, co wskazuje na brak reakcji. Pacjenci z wynikami od 3 do 8 są zwykle uważani za będących w śpiączce. Główne zalety korzystania ze wskaźnika GCS to łatwość użycia i fakt, że dostarcza on obiektywnej miary świadomości. Charakteryzuje go zgodność między obserwatorami i wykazano, że jest wskaźnikiem prognozy w kilku stanach. GCS może również identyfikować wczesne oznaki pogorszenia i kierować natychmiastową opieką medyczną. Jednak GCS nie jest przydatny do ustalania etiologii śpiączki i nie powinien być używany do przewidywania wyniku u poszczególnych pacjentów.
HAS-BLED
HASBLED HASBLED RyzykopowaznegokrwawieniaupacjentowzmigotaniemprzedsionkowAF objectObjectobjectObjectobjectObject
Wynik HAS-BLED to proste i sprawdzone narzędzie do szacowania rocznego ryzyka poważnego krwawienia u pacjentów z migotaniem przedsionków (AF). AF to powszechne zaburzenie rytmu serca, które zwiększa ryzyko udaru i innych powikłań sercowo-naczyniowych. Terapia przeciwkrzepliwa jest stosowana w celu zapobiegania zakrzepom krwi i zmniejszenia ryzyka udaru u pacjentów z AF, ale zwiększa również ryzyko krwawienia, które może być śmiertelne. Dlatego ważne jest ocenienie indywidualnego ryzyka krwawienia każdego pacjenta przed rozpoczęciem terapii przeciwkrzepliwej. HAS-BLED opiera się na siedmiu parametrach klinicznych: nadciśnienie tętnicze, nieprawidłowa funkcja nerek lub wątroby, historia udaru, wcześniejsze krwawienia lub skłonność do krwawień, niestabilny międzynarodowy współczynnik znormalizowany (INR), wiek powyżej 65 lat oraz jednoczesne stosowanie leków zwiększających ryzyko krwawienia lub alkoholu. Każdemu parametrowi przypisuje się wynik 1 lub 2, a wynik całkowity mieści się w zakresie od 0 do 9. Wyższy wynik wskazuje na wyższe ryzyko krwawienia. Zalety skali HAS-BLED to łatwość użycia, uwzględnienie łatwo dostępnych informacji klinicznych oraz walidacja w kilku badaniach i wytycznych. Wady to brak uwzględnienia niektórych innych potencjalnych czynników ryzyka krwawienia, takich jak słabość, choroby współistniejące czy czynniki genetyczne. Skala ta nie uwzględnia również rodzaju lub dawki stosowanego antykoagulantu, co może wpływać na ryzyko krwawienia. Wynik HAS-BLED może pomóc lekarzom w identyfikacji pacjentów, u których występuje wysokie ryzyko krwawienia. Mogą oni skorzystać z częstszych kontroli i obserwacji. Jednak nie powinien być używany jako jedyne kryterium do wstrzymania terapii przeciwzakrzepowej, ponieważ korzyści z zapobiegania udarowi zazwyczaj przewyższają ryzyko krwawienia.
HbA1c
HbA1cCalc HbA1c PrzelicznikHbA1cmiedzyimmolmoloraznasrednipoziomglukozywekrwi objectObject
HbA1c (hemoglobina A1c lub hemoglobina glikowana) to miara średniego poziomu glukozy we krwi w ciągu ostatnich 2-3 miesięcy i stanowi jeden z głównych testów do diagnozowania cukrzycy i monitorowania leczenia. Cukrzyca jest główną przyczyną zgonów i powikłań zdrowotnych na całym świecie. Liczba osób z cukrzycą gwałtownie rośnie, zwłaszcza w krajach o niskim i średnim dochodzie, a prognozuje się, że wzrośnie do 10,9 % do 2045 roku. Pomiar poziomu glukozy we krwi jest kluczowym parametrem stosowanym do diagnozowania cukrzycy i monitorowania skuteczności leczenia. Jednak pomiary natychmiastowego poziomu glukozy nie zawsze odzwierciedlają ogólną skuteczność leczenia. HbA1c jest najczęściej stosowanym wskaźnikiem przewlekłej glikemii. Może być jednym z testów używanych do diagnozowania cukrzycy i jest powszechnie stosowany do monitorowania długoterminowych poziomów glukozy we krwi u osób ze znaną cukrzycą, a więc monitorowania ogólnej skuteczności leczenia. Jedną z kluczowych zalet HbA1c jest to, że odzwierciedla średni poziom glukozy we krwi przez dłuższy okres niż inne testy, takie jak pomiar glukozy w osoczu na czczo czy doustny test tolerancji glukozy. Wskaźnik jest również mniej podatny na krótkoterminowe zmiany poziomu glukozy we krwi spowodowane stresem lub chorobą. Niemniej jednak istnieją pewne wady stosowania HbA1c. Na przykład, może nie być dokładny u osób z przewlekłą chorobą nerek i pewnymi zaburzeniami krwi (niski obrót czerwonych krwinek jest związany z fałszywie wysokimi wartościami HbA1c, podczas gdy niezwykle wysoki obrót czerwonych krwinek jest związany z fałszywie niskimi wartościami HbA1c). Stosowanie HbA1c jest zalecane przez główne międzynarodowe wytyczne dotyczące cukrzycy.
Kalkulator poziomu cholesterolu LDL i nie-HDL
CalculatedLDLC KalkulatorpoziomucholesteroluLDLinieHDL objectObjectobjectObject
LDL-C (cholesterol lipoproteinów o niskiej gęstości) od dawna jest uznawany za czynnik ryzyka choroby sercowo-naczyniowej miażdżycowej (ASCVD), która jest główną przyczyną zgonów na całym świecie. LDL-C można mierzyć bezpośrednio lub obliczać na podstawie innych badań krwi, takich jak całkowity cholesterol, cholesterol HDL i trójglicerydy. Najczęściej stosowanym wzorem do obliczania LDL-C jest równanie Friedewalda. Ten wzór jest powszechnie stosowany w praktyce klinicznej. Ma jednak pewne ograniczenia, takie jak niedokładność przy bardzo wysokim lub bardzo niskim poziomie trójglicerydów, lub w niektórych stanach wpływających na metabolizm lipoprotein. Istnieją inne formuły, które zostały zaproponowane do obliczania LDL-C. Niektóre badania sugerują, że te alternatywne formuły mogą dostarczyć bardziej dokładne szacunki LDL-C i lepiej przewidzieć ryzyko ASCVD w pewnych grupach takich jak osoby z cukrzycą, otyłością lub zespołem metabolicznym. Jednak potrzebne są dalsze badania, aby zweryfikować te formuły i porównać ich skuteczność z bezpośrednimi pomiarami LDL-C. Jako alternatywa dla obliczanego LDL-C, można również obliczyć non-HDL-C (cholesterol niezwiązany z lipoproteinami o wysokiej gęstości); jest to miara całkowitego cholesterolu przenoszonego przez wszystkie aterogenne lipoproteiny zawierające ApoB, w tym cząsteczki bogate w triglicerydy. Cholesterol non-HDL jest coraz częściej stosowany przez wytyczne dotyczące zapobiegania chorobom sercowo-naczyniowym. Obliczony LDL-C i non-HDL-C są przydatnymi narzędziami do oceny ryzyka ASCVD i monitorowania terapii obniżającej poziom lipidów. Jednak nie są one doskonałymi miarami i mogą nie odzwierciedlać prawdziwego poziomu lub jakości cząsteczek lipoprotein w krwi. Dlatego ważne jest, aby rozważyć inne czynniki, które mogą wpływać na ryzyko ASCVD, takie jak wiek, płeć, historia rodziny, ciśnienie krwi, status palenia i nawyki życiowe.
Klirens kreatyniny
CreatinineClearance Klirenskreatyniny WzorCockcroftaGaulta Czynnoscinerek
Klirens kreatyniny to miara funkcji nerek, która pozwala oszacować tempo, w jakim nerki filtrują kreatyninę z krwi i może być używana do dostosowania dawkowania niektórych leków u osób z przewlekłą chorobą nerek (PChN). PChN stanowi poważny problem zdrowia publicznego na całym świecie, dotykający miliony osób i zwiększający ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, cukrzycy i nadciśnienia tętniczego. Klirens kreatyniny można zmierzyć, zbierając 24-godzinną próbkę moczu i próbkę krwi, lub można go oszacować za pomocą wzoru, który uwzględnia poziom kreatyniny w surowicy, wiek, wagę i płeć pacjenta. Najczęściej używanym wzorem jest równanie Cockcrofta-Gaulta, które zostało opracowane w 1973 roku. Równanie Cockcrofta-Gaulta, mimo że jest proste i powszechnie dostępne, ma pewne wady. Na przykład, może nie być dokładne w niektórych grupach, na przykład w przypadku osób otyłych, starszych, niedożywionych lub tych z ekstremalną masą mięśniową czy chorobą wątroby. Dodatkowo inne równania szacujące szybkość filtracji kłębuszkowej (GFR), takie jak równania CKD-EPI (Chronic Kidney Disease Epidemiology Collaboration), stały się preferowanym sposobem szacowania funkcji nerek zgodnie z obecnymi wytycznymi. Jednakże instrukcje użytkowania dla kilku (głównie starszych, ale wciąż powszechnie używanych) leków nadal podają korekty dla upośledzenia nerek na podstawie klirensu kreatyniny.
Skorygowany odstęp QT
QTc SkorygowanyodstepQT KorygujeodstepQTdlaskrajnychwartoscitetnawzorFridericia Zaburzeniarytmuserca
QTc to skorygowany odstęp QT, który jest miarą czasu trwania depolaryzacji i repolaryzacji komór na elektrokardiogramie (EKG). QTc jest dostosowany do częstości rytmu serca, ponieważ odstęp QT zmienia się odwrotnie proporcjonalnie do częstości rytmu serca. Przedłużenie QTc wiąże się ze zwiększonym ryzykiem arytmii komorowych, takich jak torsade de pointes, i nagłej śmierci sercowej. Dwa najczęściej używane wzory do obliczania QTc to wzory Fridericii i Bazetta. Oba wzory zostały zaproponowane w 1920 roku, pierwszy przez Thomasa Fridericię, a drugi przez Henry'ego Cuthberta Bazetta. Oba wzory są powszechnie stosowane w praktyce klinicznej i badaniach, ale mają pewne ograniczenia, takie jak nadmierna lub niedostateczna korekta odstępu QT przy wysokich lub niskich tętnach. Do obliczania QTc można również używać innych wzorów; jednak nie ma konsensusu co do tego, który wzór jest najlepszy lub najbardziej odpowiedni dla różnych sytuacji. QTc to ważny parametr do monitorowania bezpieczeństwa dla serca w przypadku niektórych leków, zwłaszcza leków psychotropowych, które mogą powodować wydłużenie odstępu QT. QTc może również pomóc w diagnozowaniu i leczeniu niektórych wrodzonych lub nabytych schorzeń wpływających na repolaryzację serca. Jednak QTc nie jest doskonałym wskaźnikiem ryzyka arytmii, a inne czynniki, takie jak zaburzenia elektrolitów, niedokrwienie i czynniki genetyczne, powinny być również brane pod uwagę.