BMI
BMI BMI Wskaznikmasyciaa
BMI (wskaźnik masy ciała) to narzędzie do przesiewowej diagnostyki otyłości. Otyłość to globalny problem zdrowotny, który dotyka miliony ludzi na całym świecie. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) 1,5 miliarda dorosłych osób powyżej 20 roku życia (około 34 procent światowej populacji dorosłych) ma nadwagę lub jest otyłych. U osób z nadwagą lub otyłością zauważa się zwiększone ryzyko cukrzycy typu 2, nadciśnienia tętniczego i chorób sercowo-naczyniowych. Wskaźnik BMI jest używany w praktyce do oceny, czy ktoś ma niedowagę, prawidłową wagę, nadwagę czy otyłość. Otyłość jest definiowana jako posiadanie wskaźnika masy ciała (BMI) 30 lub wyższego, podczas gdy nadwaga jest definiowana jako posiadanie BMI od 25 do 29,9. Wskaźnik BMI dostarcza najbardziej użytecznej miary nadwagi i otyłości na poziomie populacji, ponieważ jest taki sam dla obu płci i dla wszystkich grup wiekowych dorosłych. Powinien jednak być traktowany jako przybliżony wskaźnik, ponieważ może nie odpowiadać temu samemu stopniowi tkanki tłuszczowej u różnych osób. Zalety korzystania z BMI to łatwość obliczania i niski koszt. Może być używany jako narzędzie do identyfikacji potencjalnych problemów zdrowotnych. Istnieją również pewne wady korzystania ze wskaźnika BMI. Na przykład nie uwzględnia on masy mięśniowej ani gęstości kości. Dlatego sportowcy lub osoby o dużej masie mięśniowej mogą mieć wysokie BMI, ale nie zmagać się z nadwagą lub otyłością. Dodatkowo BMI nie rozróżnia masy tłuszczowej od beztłuszczowej. Istnieją dowody, że korzystanie z BMI może być pomocne w praktyce. Przykładowo badania wykazały, że osoby z wyższym BMI są bardziej narażone na rozwój cukrzycy typu 2 i chorób sercowo-naczyniowych. Należy jednak zauważyć, że wskaźnik BMI nie jest narzędziem diagnostycznym i powinien być stosowany w połączeniu z innymi miarami, takimi jak obwód talii i ciśnienie krwi.
BSA
BSA BSA Powierzchniaciaa Pomiaryciaa
Wskaźnik określający powierzchnię ciała (BSA-Body Surface Area) jest wykorzystywany do wielu celów klinicznych, na przykład w obliczaniu jak najdokładniejszej dawki leków dla pacjenta. Jest powszechnie stosowany do kontroli dawkowania leków chemioterapeutycznych i leków stosowanych w pediatrii. Poza tym szacowany wskaźnik przesączania kłębuszkowego (eGFR), wzoru używanego do pomiaru funkcji nerek, jest obliczany w odniesieniu do powierzchni ciała. BSA można oszacować bez bezpośredniego pomiaru, za pomocą kilku wzorów. Ogólnie rzecz biorąc, różne wzory nie różnią się znacznie od siebie i są uważane za akceptowalne, zarówno dla osób o normalnej wadze, jak i otyłych. Wzór Mostellera (używany w tym narzędziu) jest jednym z najczęściej używanych w praktyce klinicznej i badaniach klinicznych. Ogólnie uważa się, że BSA zapewnia dokładniejsze oszacowanie masy metabolicznej niż masa ciała, ponieważ wskaźnik ten jest mniej podatny na nieprawidłową masę tkanki tłuszczowej. Niemniej jednak pojawiło się kilka istotnych głosów krytycznych dotyczących stosowania BSA do określania dawki leków o wąskim indeksie terapeutycznym, takich jak chemioterapia. Zwykle występuje 4-10-krotna różnica w eliminacji leków między osobnikami ze względu na różnice w aktywności procesów eliminacji leków związanych z czynnikami genetycznymi i środowiskowymi, co może prowadzić do znaczącego przedawkowania i niedostatecznego dawkowania. Mimo to, nie wykazano, aby jakiekolwiek alternatywne miary wielkości ciała działały lepiej niż BSA w redukcji zmienności międzyosobniczej.
CHA₂DS₂-VA i CHADS₂
CHA2DS2VA CHADSVAiCHADS Oszacowanieryzykaudaruupacjentwzniezastawkowymmigotaniemprzedsionkw MigotanieprzedsionkwUdarZaburzeniarytmuserca
Pacjenci z migotaniem przedsionków (AF) mają zwiększone ryzyko udaru, ale bezwzględne ryzyko udaru zależy od wieku i chorób współistniejących.<br />CHADS<sub>2</sub> i CHA<sub>2</sub>DS<sub>2</sub>-VA to proste systemy oceny, które mogą oszacować ryzyko udaru u pacjentów z niezastawkowym migotaniem przedsionków, a tym samym pomóc w podejmowaniu świadomych decyzji dotyczących przepisywania leczenia przeciwzakrzepowego. Oba wyniki wykorzystują systemy punktowe w celu uwzględnienia różnych względnych udziałów głównych czynników ryzyka. <br />Chociaż wartość predykcyjna większości wyników jest na ogół skromna, w Wytycznych ESC z 2024 r. dotyczących leczenia migotania przedsionków zaproponowano, że lekarze powinni stosować skalę CHA<sub>2</sub>DS<sub>2</sub>-VA jako pomoc w podjęciu decyzji dotyczącej doustnego leczenia przeciwzakrzepowego.
eGFR (CKD-EPI, MDRD)
GfrCdkMdrd eGFRCKDEPIMDRD Szacunkowywskanikfiltracjikbuszkowej Czynnocinerek
Szacunkowa szybkość filtracji kłębuszkowej (eGFR) to miara funkcji nerek. Jest używana do diagnozowania i monitorowania przewlekłej choroby nerek (CKD), globalnego problemu zdrowotnego, który dotyka około 10 % populacji na całym świecie i powoduje wysoką zachorowalność i śmiertelność. Wskaźnik eGFR jest obliczany na podstawie poziomu kreatyniny w surowicy, wieku i płci; starsze formuły uwzględniają również rasę osoby. Istnieją różne równania do szacowania eGFR, ale najczęściej używane są równania CKD-EPI, które zastąpiły równanie MDRD. Te równania opierają się na dużych badaniach, które potwierdziły ich dokładność i precyzję w różnych populacjach. Równania CKD-EPI są zalecane przez większość międzynarodowych wytycznych, ponieważ są bardziej dokładne niż równanie MDRD, szczególnie dla wartości eGFR powyżej 60 mL/min/1,73 m². Zalety stosowania wskaźnika eGFR do szacowania funkcji nerek polegają na tym, że jest on stosunkowo łatwy do obliczenia, powszechnie dostępny i ustandaryzowany. Zapewnia również lepsze oszacowanie funkcji nerek niż sama kreatynina w surowicy, na którą mogą wpływać czynniki takie jak masa mięśniowa, dieta, nawodnienie i leki. Wady eGFR polegają na tym, że może nie być dokładny w niektórych sytuacjach, takich jak ostre uszkodzenie nerek, ciąża, skrajne rozmiary ciała, niedożywienie lub zanik mięśni. Może również nie odzwierciedlać prawdziwej funkcji nerek u niektórych grup etnicznych lub osób z rzadkimi wariantami genetycznymi wpływającymi na metabolizm kreatyniny. Badanie eGFR jest używane w praktyce do określania stadium PChN, podejmowania decyzji terapeutycznych, dostosowywania dawek leków oraz oceny ryzyka powikłań i wyników. Baza dowodów na korzyść stosowania eGFR w praktyce jest silna, ponieważ wiele badań wykazało, że eGFR jest związane z ryzykiem progresji PChN, chorobą sercowo-naczyniową, śmiertelnością i innymi wynikami. Jednak wskaźnik eGFR nie jest doskonałym wskaźnikiem funkcji nerek i powinien być interpretowany w kontekście innych wyników klinicznych i laboratoryjnych.
GCS
GCS GCS SkalaGlasgow UdarInfekcjeosrodkowegoukadunerwowegoObrazenia
Skala Glasgow (GCS) to narzędzie, które można użyć do oceny poziomu przytomności osoby. Najczęściej stosuje się go u pacjentów z urazem mózgu. GCS ocenia poziom świadomości osoby na podstawie jej zdolności do wykonywania ruchów oczu, reakcji werbalnej i ruchu ciała. Wskaźnik GCS jest obliczany poprzez przydzielenie punktów za każde z trzech zachowań (ruchy gałek ocznych, werbalne i motoryczne). Wyrażenie wyniku to suma punktów oraz poszczególnych elementów. Na przykład, wynik 11 może być wyrażony jako GCS11 = E3V4M4. Maksymalny wynik to 15, co wskazuje, że osoba jest w pełni świadoma. Minimalny wynik to 3, co wskazuje na brak reakcji. Pacjenci z wynikami od 3 do 8 są zwykle uważani za będących w śpiączce. Główne zalety korzystania ze wskaźnika GCS to łatwość użycia i fakt, że dostarcza on obiektywnej miary świadomości. Charakteryzuje go zgodność między obserwatorami i wykazano, że jest wskaźnikiem prognozy w kilku stanach. GCS może również identyfikować wczesne oznaki pogorszenia i kierować natychmiastową opieką medyczną. Jednak GCS nie jest przydatny do ustalania etiologii śpiączki i nie powinien być używany do przewidywania wyniku u poszczególnych pacjentów.
HAS-BLED
HASBLED HASBLED RyzykopowaznegokrwawieniaupacjentowzmigotaniemprzedsionkowAF
Wynik HAS-BLED to proste i sprawdzone narzędzie do szacowania rocznego ryzyka poważnego krwawienia u pacjentów z migotaniem przedsionków (AF). AF to powszechne zaburzenie rytmu serca, które zwiększa ryzyko udaru i innych powikłań sercowo-naczyniowych. Terapia przeciwkrzepliwa jest stosowana w celu zapobiegania zakrzepom krwi i zmniejszenia ryzyka udaru u pacjentów z AF, ale zwiększa również ryzyko krwawienia, które może być śmiertelne. Dlatego ważne jest ocenienie indywidualnego ryzyka krwawienia każdego pacjenta przed rozpoczęciem terapii przeciwkrzepliwej. HAS-BLED opiera się na siedmiu parametrach klinicznych: nadciśnienie tętnicze, nieprawidłowa funkcja nerek lub wątroby, historia udaru, wcześniejsze krwawienia lub skłonność do krwawień, niestabilny międzynarodowy współczynnik znormalizowany (INR), wiek powyżej 65 lat oraz jednoczesne stosowanie leków zwiększających ryzyko krwawienia lub alkoholu. Każdemu parametrowi przypisuje się wynik 1 lub 2, a wynik całkowity mieści się w zakresie od 0 do 9. Wyższy wynik wskazuje na wyższe ryzyko krwawienia. Zalety skali HAS-BLED to łatwość użycia, uwzględnienie łatwo dostępnych informacji klinicznych oraz walidacja w kilku badaniach i wytycznych. Wady to brak uwzględnienia niektórych innych potencjalnych czynników ryzyka krwawienia, takich jak słabość, choroby współistniejące czy czynniki genetyczne. Skala ta nie uwzględnia również rodzaju lub dawki stosowanego antykoagulantu, co może wpływać na ryzyko krwawienia. Wynik HAS-BLED może pomóc lekarzom w identyfikacji pacjentów, u których występuje wysokie ryzyko krwawienia. Mogą oni skorzystać z częstszych kontroli i obserwacji. Jednak nie powinien być używany jako jedyne kryterium do wstrzymania terapii przeciwzakrzepowej, ponieważ korzyści z zapobiegania udarowi zazwyczaj przewyższają ryzyko krwawienia.
HbA1c
HbA1cCalc HbA1c PrzelicznikHbA1cmiedzyimmolmoloraznasrednipoziomglukozywekrwi objectObject
HbA1c (hemoglobina A1c lub hemoglobina glikowana) to miara średniego poziomu glukozy we krwi w ciągu ostatnich 2-3 miesięcy i stanowi jeden z głównych testów do diagnozowania cukrzycy i monitorowania leczenia. Cukrzyca jest główną przyczyną zgonów i powikłań zdrowotnych na całym świecie. Liczba osób z cukrzycą gwałtownie rośnie, zwłaszcza w krajach o niskim i średnim dochodzie, a prognozuje się, że wzrośnie do 10,9 % do 2045 roku. Pomiar poziomu glukozy we krwi jest kluczowym parametrem stosowanym do diagnozowania cukrzycy i monitorowania skuteczności leczenia. Jednak pomiary natychmiastowego poziomu glukozy nie zawsze odzwierciedlają ogólną skuteczność leczenia. HbA1c jest najczęściej stosowanym wskaźnikiem przewlekłej glikemii. Może być jednym z testów używanych do diagnozowania cukrzycy i jest powszechnie stosowany do monitorowania długoterminowych poziomów glukozy we krwi u osób ze znaną cukrzycą, a więc monitorowania ogólnej skuteczności leczenia. Jedną z kluczowych zalet HbA1c jest to, że odzwierciedla średni poziom glukozy we krwi przez dłuższy okres niż inne testy, takie jak pomiar glukozy w osoczu na czczo czy doustny test tolerancji glukozy. Wskaźnik jest również mniej podatny na krótkoterminowe zmiany poziomu glukozy we krwi spowodowane stresem lub chorobą. Niemniej jednak istnieją pewne wady stosowania HbA1c. Na przykład, może nie być dokładny u osób z przewlekłą chorobą nerek i pewnymi zaburzeniami krwi (niski obrót czerwonych krwinek jest związany z fałszywie wysokimi wartościami HbA1c, podczas gdy niezwykle wysoki obrót czerwonych krwinek jest związany z fałszywie niskimi wartościami HbA1c). Stosowanie HbA1c jest zalecane przez główne międzynarodowe wytyczne dotyczące cukrzycy.
HOMA-IR
HOMAInsResist HOMAIR Ocenamodeluhomeostazypodkateminsulinoopornosci Cukrzyca
Ocena modelu homeostatycznego (HOMA) to metoda stosowana do ilościowego określania insulinooporności (IR) i funkcji komórek beta, opublikowana przez Matthews et al. w 1985 r., która od tego czasu została szeroko zweryfikowana. Wyższe wartości HOMA-IR wskazują na większe prawdopodobieństwo wystąpienia insulinooporności. Wartości odcięcia dla insulinooporności różnią się w zależności od populacji; często stosowana jest wartość odcięcia > 2.
Idealna, skorygowana i beztłuszczowa masa ciała
BodyWeights Idealnaskorygowanaibeztuszczowamasaciaa Obliczaniekorektmasyciaa Pomiaryciaa
Obliczanie masy dawkowania różni się w przypadku pacjentów z niedowagą, średnią masą ciała i otyłością. Zakłada się, że masa ciała pacjenta dostarcza informacji dotyczących szeregu zmiennych, które zapewniają podanie pacjentowi należytej dawki leku, zmniejszając ryzyko obrażeń, a jednocześnie zapewniając skuteczność leczenia. To narzędzie oblicza idealną, skorygowaną i beztłuszczową masę ciała.<br><br>Idealna masa ciała (IBW) została początkowo wyprowadzona z danych ubezpieczeniowych i przedstawiała masę ciała dla danego wzrostu, która wiązała się z najniższą śmiertelnością. Od tego czasu formuła została udoskonalona. Obecnie definiuje się ją jako docelową masę ciała, przy której wymagania żywieniowe są spełnione. Wzór stosowany do obliczenia IBW jest jedynie przybliżeniem i dotyczy wyłącznie osób o wzroście powyżej 152 cm. <br><br>Skorygowaną masę ciała (AdjBW) w kontekście otyłości definiuje się jako masę ciała, która reprezentuje metabolicznie aktywną beztłuszczową tkankę ciała i w ten sposób zapobiega przeszacowaniu lub niedoszacowaniu wymagań żywieniowych u osoby otyłej. Stosuje się ją u pacjentów, których masa ciała wynosi ≥ 120% ich IBW.<br><br>Beztłuszczowa masa ciała (LBW) opisuje masę komórek nietłuszczowych i tkanki łącznej. Wydaje się, że stanowi przekonujące naukowe oszacowanie wielkości ciała. Obliczanie LBW nie ma zastosowania w przypadku osób z nieprawidłowym składem wody w organizmie (np. przeciążenie płynami) i nie zostało potwierdzone u osób o ekstremalnym wzroście lub wadze, u osób o silnie umięśnionej budowie lub u osób z niedowagą.
Kalkulator poziomu cholesterolu LDL i nie-HDL
CalculatedLDLC KalkulatorpoziomucholesteroluLDLinieHDL DyslipidemiaChorobawiencowa
LDL-C (cholesterol lipoproteinów o niskiej gęstości) od dawna jest uznawany za czynnik ryzyka choroby sercowo-naczyniowej miażdżycowej (ASCVD), która jest główną przyczyną zgonów na całym świecie. LDL-C można mierzyć bezpośrednio lub obliczać na podstawie innych badań krwi, takich jak całkowity cholesterol, cholesterol HDL i trójglicerydy. Najczęściej stosowanym wzorem do obliczania LDL-C jest równanie Friedewalda. Ten wzór jest powszechnie stosowany w praktyce klinicznej. Ma jednak pewne ograniczenia, takie jak niedokładność przy bardzo wysokim lub bardzo niskim poziomie trójglicerydów, lub w niektórych stanach wpływających na metabolizm lipoprotein. Istnieją inne formuły, które zostały zaproponowane do obliczania LDL-C. Niektóre badania sugerują, że te alternatywne formuły mogą dostarczyć bardziej dokładne szacunki LDL-C i lepiej przewidzieć ryzyko ASCVD w pewnych grupach takich jak osoby z cukrzycą, otyłością lub zespołem metabolicznym. Jednak potrzebne są dalsze badania, aby zweryfikować te formuły i porównać ich skuteczność z bezpośrednimi pomiarami LDL-C. Jako alternatywa dla obliczanego LDL-C, można również obliczyć non-HDL-C (cholesterol niezwiązany z lipoproteinami o wysokiej gęstości); jest to miara całkowitego cholesterolu przenoszonego przez wszystkie aterogenne lipoproteiny zawierające ApoB, w tym cząsteczki bogate w triglicerydy. Cholesterol non-HDL jest coraz częściej stosowany przez wytyczne dotyczące zapobiegania chorobom sercowo-naczyniowym. Obliczony LDL-C i non-HDL-C są przydatnymi narzędziami do oceny ryzyka ASCVD i monitorowania terapii obniżającej poziom lipidów. Jednak nie są one doskonałymi miarami i mogą nie odzwierciedlać prawdziwego poziomu lub jakości cząsteczek lipoprotein w krwi. Dlatego ważne jest, aby rozważyć inne czynniki, które mogą wpływać na ryzyko ASCVD, takie jak wiek, płeć, historia rodziny, ciśnienie krwi, status palenia i nawyki życiowe.
Klirens kreatyniny
CreatinineClearance Klirenskreatyniny WzorCockcroftaGaulta Czynnoscinerek
Klirens kreatyniny to miara funkcji nerek, która pozwala oszacować tempo, w jakim nerki filtrują kreatyninę z krwi i może być używana do dostosowania dawkowania niektórych leków u osób z przewlekłą chorobą nerek (PChN). PChN stanowi poważny problem zdrowia publicznego na całym świecie, dotykający miliony osób i zwiększający ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, cukrzycy i nadciśnienia tętniczego. Klirens kreatyniny można zmierzyć, zbierając 24-godzinną próbkę moczu i próbkę krwi, lub można go oszacować za pomocą wzoru, który uwzględnia poziom kreatyniny w surowicy, wiek, wagę i płeć pacjenta. Najczęściej używanym wzorem jest równanie Cockcrofta-Gaulta, które zostało opracowane w 1973 roku. Równanie Cockcrofta-Gaulta, mimo że jest proste i powszechnie dostępne, ma pewne wady. Na przykład, może nie być dokładne w niektórych grupach, na przykład w przypadku osób otyłych, starszych, niedożywionych lub tych z ekstremalną masą mięśniową czy chorobą wątroby. Dodatkowo inne równania szacujące szybkość filtracji kłębuszkowej (GFR), takie jak równania CKD-EPI (Chronic Kidney Disease Epidemiology Collaboration), stały się preferowanym sposobem szacowania funkcji nerek zgodnie z obecnymi wytycznymi. Jednakże instrukcje użytkowania dla kilku (głównie starszych, ale wciąż powszechnie używanych) leków nadal podają korekty dla upośledzenia nerek na podstawie klirensu kreatyniny.
MEWS
MEWS MEWS Zmodyfikowanaskalawczesnegoostrzegania InfekcjekosciistawowInfekcjedolnychdrogoddechowychInfekcjeskoryitkanekmiekkichInfekcjegornychdrogoddechowychGoraczkaMigotanieprzedsionkowNiewydolnoscsercaZylnachorobazakrzepowozatorowaVTEZChZZUdarKrwawienieSepsaChorobawiencowaZakrzepicaInfekcjeosrodkowegoukadunerwowegoInfekcjeukadumoczowopciowegoInfekcjejamybrzusznejZaburzeniarytmusercaZaburzeniaelektrolitoweObrazeniaOstryzespowiencowyACSInfekcyjnezapaleniewsierdziaChorobatarczycy
Udokumentowane pogorszenie parametrów fizjologicznych często poprzedza katastrofalne pogorszenie stanu zdrowia hospitalizowanych pacjentów. Zmodyfikowana skala wczesnego ostrzegania (MEWS) to narzędzie przesiewowe, które można wykorzystać do identyfikacji pacjentów o podwyższonym ryzyku. <br>MEWS opiera się na czterech standardowych parametrach fizjologicznych, które można monitorować przy łóżku pacjenta (skurczowe ciśnienie krwi, częstość tętna, częstość oddechów, temperatura) oraz na prostej skali poziomu przytomności (AVPU).<br>Uzyskany wynik dzieli pacjentów na 3 grupy o różnym prawdopodobieństwie katastrofalnego pogorszenia (w tym przypadku definiowanego jako przyjęcie na oddział intensywnej terapii lub zgon w ciągu 60 dni). <br>Istnieje kilka różnych wersji MEWS. Zaimplementowana wersja (Subbe et al.) została zweryfikowana prospektywnie i zewnętrznie. Inna wersja (Stenhouse et al.), która uwzględnia wydalanie moczu i inną skalę ciśnienia krwi, została opracowana głównie dla pacjentów chirurgicznych.
NEWS2
NEWS2 NEWS2 Krajowaskalawczesnegoostrzegania InfekcjekosciistawowInfekcjedolnychdrogoddechowychInfekcjeskoryitkanekmiekkichInfekcjegornychdrogoddechowychGoraczkaMigotanieprzedsionkowNiewydolnoscsercaZylnachorobazakrzepowozatorowaVTEZChZZUdarKrwawienieSepsaChorobawiencowaZakrzepicaInfekcjeosrodkowegoukadunerwowegoInfekcjeukadumoczowopciowegoInfekcjejamybrzusznejZaburzeniarytmusercaZaburzeniaelektrolitoweObrazeniaOstryzespowiencowyACSInfekcyjnezapaleniewsierdziaChorobatarczycy
Krajowa skala wczesnego ostrzegania (NEWS) 2 służy do standaryzacji oceny ciężkości ostrej choroby w przypadku nagłego zgłoszenia się pacjenta do szpitala oraz podczas oceny przedszpitalnej, tj. przez pogotowie ratunkowe. Udowodniono, że jest to silny wskaźnik zwiększonego ryzyka poważnego pogorszenia stanu klinicznego i śmiertelności u pacjentów z sepsą i różnymi ostrymi chorobami medycznymi, pacjentów poddawanych zabiegom chirurgicznym i pacjentów z ostrym urazem.<br>NEWS opiera się na prostym, zbiorczym systemie punktacji, w którym punktację przypisuje się pomiarom fizjologicznym, już zarejestrowanym w rutynowej praktyce. Podstawą systemu punktacji jest sześć prostych parametrów fizjologicznych: częstość oddechów, nasycenie tlenem, skurczowe ciśnienie krwi, tętno, temperatura i poziom świadomości lub nowe zamieszanie. Wyższe zagregowane wyniki wskazują na większe ryzyko pogorszenia stanu klinicznego. Wyniki 0–4 są klasyfikowane jako ryzyko niskie, wynik 3 w dowolnym pojedynczym parametrze oznacza ryzyko niskie–średnie, wyniki 5–6 oznaczają średnie ryzyko, a wynik ≥ 7 jest klasyfikowany jako ryzyko wysokie.<br>W zależności od wyniku NEW podawane są zalecenia dotyczące: częstotliwości monitorowania klinicznego, pilności przeglądu klinicznego oraz wymagań kompetencyjnych zespołu klinicznego niezbędnych do przeprowadzenia tej oceny i udzielenia odpowiedzi.<br><br>System NEWS został zweryfikowany w wielu placówkach NHS i na całym świecie, w tym na oddziałach ratunkowych i w warunkach przedszpitalnych.
Punktacja Glasgow-Blatchford w zakresie krwawienia
GlasgowBlatchford PunktacjaGlasgowBlatchfordwzakresiekrwawienia Stratyfikacjapacjentowzkrwawieniemzgornegoodcinkaprzewodupokarmowego Krwawienie
Ostre krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego jest częstą przyczyną nagłych hospitalizacji na całym świecie. Opracowano kilka systemów w celu podziału tych pacjentów na różne kategorie ryzyka pod kątem działań niepożądanych. Punktacja Glasgow-Blatchford w zakresie krwawienia (GBS) została opracowana w celu oceny, czy pacjenci z ostrym krwawieniem z górnego odcinka przewodu pokarmowego będą wymagać hospitalizacji w celu opanowania krwawienia.<br>GBS wykorzystuje system punktacji oparty na rutynowo dostępnych danych klinicznych i laboratoryjnych w celu identyfikacji pacjentów z bardzo niskim ryzykiem ponownego krwawienia lub wymagających interwencji szpitalnych, których można bezpiecznie leczyć ambulatoryjnie.<br>GBS jest zatwierdzony przez wytyczne Europejskiego Towarzystwa Endoskopii Gastrointestinalnej (ESGE) z 2021 r. dotyczące diagnostyki endoskopowej i leczenia nieżylakowatego krwotoku z górnego odcinka przewodu pokarmowego.
Skala ABCD² dla TIA
ABCD2 SkalaABCDdlaTIA Ocenaryzykaudarumozgupoprzemijajacymatakuniedokrwiennym Udar
<b>Opis ogólny</b><br>Przemijający atak niedokrwienny (TIA) to przejściowy okres objawów podobnych do udaru, wynikający z tymczasowego zakłócenia przepływu krwi do ośrodkowego układu nerwowego, który nie powoduje trwałych uszkodzeń. Istnieje jednak zwiększone ryzyko udaru mózgu po TIA – u około jednej czwartej pacjentów z udarem TIA poprzedza udar.<br>Skala ABCD² to siedmiopunktowe narzędzie do stratyfikacji ryzyka opracowane w celu identyfikacji pacjentów z wysokim ryzykiem udaru mózgu po TIA. Opiera się na kombinacji 5 zmiennych: Wiek, ciśnienie krwi, cechy kliniczne, czas trwania i cukrzyca – ABCD². Uzyskane wyniki dzielą pacjentów na kategorie ryzyka niskiego (0–3 punkty), umiarkowanego (4–5 punktów) i wysokiego (6–7 punktów). Dla każdej kategorii podano szacunkowe ryzyko udaru mózgu na okres 2, 7 i 90 dni. <br>Wynik ABCD² został stworzony przez Johnstona et al. poprzez połączenie dwóch wcześniej zatwierdzonych zasad podejmowania decyzji klinicznych – skali ABCD i skali kalifornijskiej. Został on zatwierdzony zewnętrznie i zatwierdzony przez wytyczne Europejskiej Organizacji Udaru Mózgu (ESO) i Amerykańskiego Towarzystwa Kardiologicznego (AHA) jako jeden z punktów stratyfikacji ryzyka TIA. <br>Wytyczne ESO dotyczące postępowania w TIA wykorzystują wynik ABCD² ≥ 4 do zdefiniowania TIA wysokiego ryzyka. Zalecają również, aby nie stosować samych narzędzi prognostycznych (takich jak wynik ABCD²) do identyfikacji pacjentów wysokiego ryzyka lub do podejmowania decyzji dotyczących segregacji i leczenia pacjentów z podejrzeniem TIA ze względu na ograniczoną czułość.
Skala Alvarado dla ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego
AlvaradoScore SkalaAlvaradodlaostregozapaleniawyrostkarobaczkowego Ocenaprawdopodobienstwaostregozapaleniawyrostkarobaczkowego GoraczkaBolInfekcjejamybrzusznejNudnosciiwymioty
Acute appendicitis, one of the most common causes of acute abdominal pain, is often a perplexing diagnostic problem during the early stages of the disease. The Alvarado score is a clinical scoring system used to stratify patients based on the probability of acute appendicitis. <br />Alvarado score consists of 6 clinical items (migration of pain, anorexia/acetone in the urine, nausea/vomiting, right lower quadrant tenderness, rebound pain, elevated temperature) and 2 laboratory measurements (leukocytosis, neutrophils > 75 % in the differential blood count). The resulting score stratifies patients into 4 risk groups.<br />The Alvarado score has been externally validated and is recommended by the 2020 update of the World Society of Emergency Surgery (WSES) guidelines on diagnosis and treatment of acute appendicitis. The WSES guidelines recommend the use of clinical scores (such as Alvarado) to exclude acute appendicitis and to identify intermediate-risk patients in need of imaging diagnostics. However, they suggest against using the Alvarado score to positively confirm the clinical suspicion of acute appendicitis in adults.
Skala APACHE II
APACHE2 SkalaAPACHEII Szacujesmiertelnoscnaoddziaachintensywnejterapii PrzeszczepianienarzadowNiewydolnoscsercaZylnachorobazakrzepowozatorowaVTEZChZZUdarKrwawienieSepsaChorobawiencowaZaburzeniarytmusercaZaburzeniaelektrolitoweObrazeniaOstryzespowiencowyACSInfekcyjnezapaleniewsierdzia
Ocena ostrej fizjologii i przewlekłego stanu zdrowia II (APACHE II) to system klasyfikacji ciężkości choroby i narzędzie szacowania śmiertelności stosowane w przypadku pacjentów przyjmowanych na oddziały intensywnej terapii (OIT).<br>APACHE II wykorzystuje punktację opartą na początkowych wartościach 12 rutynowych pomiarów fizjologicznych, wieku i wcześniejszym stanie zdrowia; danymi używanymi do obliczeń powinien być najbardziej niekorzystny wynik zmiennej fizjologicznej, zebrany z pierwszych 24 godzin pobytu pacjenta na OIT. Suma wszystkich punktów w zakresie od 0 do 71 stanowi wynik końcowy, a wyższe wyniki odpowiadają cięższej chorobie i wyższemu ryzyku śmierci.<br>System klasyfikacji APACHE II został przedstawiony w 1985 roku przez Knausa i in. jako poprawiona i uproszczona wersja prototypowego systemu APACHE, zaprojektowanego przez tych samych autorów w 1981 roku. Od tego czasu zostało ono szeroko sprawdzone na całym świecie w różnych warunkach OIT i populacjach pacjentów.
Skala genewska (poprawiona) dla zatorowości płucnej
GenevaRevised Skalagenewskapoprawionadlazatorowoscipucnej Ocenaklinicznegoprawdopodobienstwazatorowoscipucnej ZylnachorobazakrzepowozatorowaVTEZChZZZakrzepica
Zatorowość płucna (PE) jest częstym schorzeniem krążeniowo-oddechowym, które jest trudne do zdiagnozowania i wymaga dużego stopnia dociekliwości klinicznej. Opracowano kilka zasad podejmowania decyzji klinicznych (w tym skalę Wellsa i genewską), aby ułatwić diagnostykę pacjentów z podejrzeniem zatorowości płucnej. <br>W 2006 r. pierwotna 3-stopniowa skala genewska została skorygowana tak, aby uwzględniała jedynie proste zmienne kliniczne; Następnie opracowano dwie dodatkowe wersje poprawionej skali genewskiej, aby ułatwić jej obliczanie (wersja uproszczona) i dostosować ją do różnych warunków klinicznych (wersja dwupoziomowa). <br>Wszystkie wersje poprawionej skali genewskiej składają się z 8 pozycji: 4 czynniki ryzyka (wiek, przebyta zakrzepica, niedawna operacja lub złamanie, nowotwór złośliwy), 2 objawy (jednostronny ból nogi, krwioplucie), 2 objawy kliniczne (częstość akcji serca, ból palpacyjny kończyn dolnych). Wynikowa skala dzieli pacjentów na trzy grupy prawdopodobieństwa klinicznego PE (niskie, średnie i wysokie) w przypadku skorygowanej 3-poziomowej skali genewskiej lub dwie grupy prawdopodobieństwa klinicznego (mało prawdopodobne, prawdopodobne) w przypadku skorygowanej uproszczonej 2-poziomowej skali genewskiej. <br>Ogólnie rzecz biorąc, najlepiej jest stosować zasadę 3-stopniową w połączeniu z bardzo czułymi testami D-dimerów (w celu zwiększenia odsetka pacjentów, u których można wykluczyć zatorowość płucną), a zasadę 2-stopniową można zastosować, gdy dostępny jest tylko mniej czuły test D-dimerów (w celu zwiększenia wydajności diagnostycznej). Nie należy stosować testów D-dimerów w celu wykluczenia zatorowości płucnej w grupach o wysokim prawdopodobieństwie klinicznym / prawdopodobieństwie PE. <br>Zmieniona i uproszczona, poprawiona skala genewska została zwalidowana zewnętrznie i jest zalecana do oceny klinicznej (przed badaniem) prawdopodobieństwa zatorowości płucnej zgodnie z Wytycznymi ESC z 2019 r. dotyczącymi diagnostyki i leczenia ostrej zatorowości płucnej.
Skala genewska w zakresie profilaktyki ŻChZZ
GenevaProphylaxis SkalagenewskawzakresieprofilaktykiZChZZ Identyfikacjaostrochorychpacjentowwymagajacychprofilaktykiprzeciwzakrzepowej ZylnachorobazakrzepowozatorowaVTEZChZZZakrzepica
Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa (ŻChZZ) jest jedną z najczęstszych chorób układu krążenia, a około 50% wszystkich zdarzeń ŻChZZ występuje w wyniku przyjęcia do szpitala w celu operacji lub ostrej choroby medycznej. Szpitalnej ŻChZZ można zapobiegać, stosując interwencje obejmujące stosowanie leków przeciwzakrzepowych i środków mechanicznych, zmniejszając częstość występowania objawowej ŻChZZ o połowę. <br>Geneva Risk Score to jeden z modeli oceny ryzyka opracowany w celu identyfikacji hospitalizowanych pacjentów medycznych o podwyższonym ryzyku ŻChZZ. Składa się z 19 zmiennych i systemu punktowego, który umożliwia stratyfikację pacjentów według wysokiego i niskiego ryzyka ŻChZZ, co może pomóc w podejmowaniu decyzji dotyczących przepisywania profilaktyki przeciwzakrzepowej; jednakże decyzje dotyczące interwencji tromboprofilaktycznych powinny opierać się również na ocenie ryzyka krwawienia. <br>Skala Geneva Risk Score została zatwierdzona zewnętrznie i pozytywnie porównany z Padua Prediction Score, szczególnie pod kątem jej dokładności w identyfikacji pacjentów niskiego ryzyka, którzy nie wymagają profilaktyki przeciwzakrzepowej.
Skala HEART dla bólu w klatce piersiowej
HEART SkalaHEARTdlaboluwklatcepiersiowej Stratyfikacjaryzykaupacjentowzbolemwklatcepiersiowej ChorobawiencowaOstryzespowiencowyACS
Ból w klatce piersiowej jest jedną z najczęstszych przyczyn zgłoszeń na oddział ratunkowy. Celem procesu diagnostycznego jest identyfikacja pacjentów zarówno niskiego, jak i wysokiego ryzyka ostrego zespołu wieńcowego. Skala HEART została opracowana jako szybka i niezawodna prognoza wyniku u pacjentów z bólem w klatce piersiowej, która może ułatwić trafne wybory diagnostyczne i terapeutyczne. Składa się na nią 5 aspektów: Historia, EKG, wiek, czynniki ryzyka i troponina (SERCE). Każdy aspekt może zostać oceniony na zero, jeden lub dwa punkty, w zależności od zakresu nieprawidłowości. Sumę punktów można wykorzystać do podziału pacjentów na 3 grupy ryzyka (niskie, średnie i wysokie ryzyko wystąpienia poważnego niepożądanego zdarzenia sercowego w ciągu najbliższych 6 tygodni) z różnymi strategiami postępowania.
Skala Oceny Depresji Hamiltona (HDRS)
HDRS SkalaOcenyDepresjiHamiltonaHDRS HAMD Zaburzenianastroju
Skala Oceny Depresji Hamiltona (w skrócie HDRS, HRSD lub HAM-D) została opublikowana w 1967 roku i jest jednym z najczęściej stosowanych narzędzi do oceny depresji. Jest to środek przeznaczony do stosowania u pacjentów, u których zdiagnozowano już zaburzenie afektywne typu depresyjnego. HDRS jest szeroko stosowany w badaniach klinicznych oraz w zwykłej praktyce klinicznej do oceny ciężkości depresji, zmian w jej nasileniu w czasie i skuteczności leczenia. Zasadniczo należy go stosować w połączeniu z odpowiadającym mu ustrukturyzowanym wywiadem. Jego wartość zależy całkowicie od umiejętności ankietera w pozyskiwaniu niezbędnych informacji. <br><br>Oryginalna wersja HDRS jest również jedną z najczęściej używanych wersji; zawiera 17 pozycji odnoszących się do objawów depresji, które wystąpiły w ciągu ostatniego tygodnia. Jednak w oryginalnym badaniu nie uwzględniono progów stratyfikacji nasilenia depresji. Jeden z powszechnie stosowanych zestawów progów został później opracowany przez Marka Zimmermana et al. Można go zastosować do klasyfikacji pacjentów na łagodną (8–16 punktów), umiarkowaną (17–23 punkty) i ciężką (≥ 24 punkty) depresję. <br><br>Skala Oceny Depresji Hamiltona została zwalidowana zewnętrznie i jest zalecana przez wytyczne Europejskiego Towarzystwa Psychiatrycznego (EPA) i Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego (APA) jako jedno z sugerowanych narzędzi oceny do ciągłego monitorowania klinicznego depresji i oceny efektów leczenia.
Skale dotyczące alkoholowego zapalenia wątroby
MaddreyGAHSLille Skaledotyczacealkoholowegozapaleniawatroby ZmodyfikowanafunkcjadyskryminacyjnaMaddreyaskalaGlasgowdlaalkoholowegozapaleniawatrobyimodelLilleadlaalkoholowegozapaleniawatroby Chorobawatroby
Alkoholowa choroba wątroby (ALD) jest istotnym problemem zdrowia publicznego i jest przyczyną prawie 6 % wszystkich zgonów na całym świecie. Alkoholowe zapalenie wątroby jest ciężkim zespołem ALD, który może reagować na leczenie glikokortykosteroidami. Opracowano różne skale prognostyczne w celu identyfikacji pacjentów wysokiego ryzyka, którzy mogą potencjalnie odnieść korzyść z terapii glikokortykosteroidami; obejmują one (zmodyfikowaną) funkcję dyskryminacyjną Maddreya (mDF), skalę alkoholowego zapalenia wątroby Glasgow (GAHS) i model Lille'a dla alkoholowego zapalenia wątroby. <br>Obliczenie mDF opiera się na wartościach bilirubiny i czasu protrombinowego, podczas gdy GAHS wyprowadza się z pięciu zmiennych niezależnie powiązanych z wynikiem (wiek, bilirubina w surowicy, mocznik we krwi, czas protrombinowy i liczba białych krwinek). Wykazano, że pacjenci z mDF ≥ 32 i GAHS ≥ 9 mają złe rokowania krótkoterminowe, które można poprawić dzięki leczeniu glikokortykosteroidami. <br>Skala Lille służy przede wszystkim do oceny odpowiedzi na leczenie i dlatego może pomóc w podjęciu decyzji o przerwaniu terapii glikokortykosteroidami po 7 dniach lub przedłużeniu jej do 28 dni. Wykazano, że wynik w skali Lille'a ≥ 0,45 wskazuje na brak odpowiedzi na glikokortykosteroidy.<br>Skale mDF, GAHS i skala Lille są zgodne z wytycznymi praktyki klinicznej EASL (Europejskiego Stowarzyszenia Badań nad Wątrobą) z 2018 r. dotyczącymi leczenia chorób wątroby związanych z alkoholem.
Skorygowany odstęp QT
QTc SkorygowanyodstepQT KorygujeodstepQTdlaskrajnychwartoscitetnawzorFridericia Zaburzeniarytmuserca
QTc to skorygowany odstęp QT, który jest miarą czasu trwania depolaryzacji i repolaryzacji komór na elektrokardiogramie (EKG). QTc jest dostosowany do częstości rytmu serca, ponieważ odstęp QT zmienia się odwrotnie proporcjonalnie do częstości rytmu serca. Przedłużenie QTc wiąże się ze zwiększonym ryzykiem arytmii komorowych, takich jak torsade de pointes, i nagłej śmierci sercowej. Dwa najczęściej używane wzory do obliczania QTc to wzory Fridericii i Bazetta. Oba wzory zostały zaproponowane w 1920 roku, pierwszy przez Thomasa Fridericię, a drugi przez Henry'ego Cuthberta Bazetta. Oba wzory są powszechnie stosowane w praktyce klinicznej i badaniach, ale mają pewne ograniczenia, takie jak nadmierna lub niedostateczna korekta odstępu QT przy wysokich lub niskich tętnach. Do obliczania QTc można również używać innych wzorów; jednak nie ma konsensusu co do tego, który wzór jest najlepszy lub najbardziej odpowiedni dla różnych sytuacji. QTc to ważny parametr do monitorowania bezpieczeństwa dla serca w przypadku niektórych leków, zwłaszcza leków psychotropowych, które mogą powodować wydłużenie odstępu QT. QTc może również pomóc w diagnozowaniu i leczeniu niektórych wrodzonych lub nabytych schorzeń wpływających na repolaryzację serca. Jednak QTc nie jest doskonałym wskaźnikiem ryzyka arytmii, a inne czynniki, takie jak zaburzenia elektrolitów, niedokrwienie i czynniki genetyczne, powinny być również brane pod uwagę.
Stan sprawności Karnofsky'ego
Karnofsky StansprawnosciKarnofskyego RakpucRakpiersiImmunoterapianowotworowRakprzewodupokarmowegoRakgowyiszyiRakwatrobyRakskoryRakukadumoczowego
Stan sprawności, miara wydolności funkcjonalnej pacjenta, jest często wykorzystywana do oszacowania rokowania poszczególnych pacjentów oraz do selekcji lub stratyfikacji pacjentów do badań klinicznych terapii przeciwnowotworowych.<br>Najczęściej stosowane skale, które można wykorzystać do ilościowego określenia stanu sprawności, to Stan sprawności Karnofsky'ego, składający się z 11 etapów od 100 (normalny stan zdrowia) do 0 (śmierć) oraz stan sprawności Eastern Cooperative Oncology Group (ECOG), składający się z pięciu stopni sprawności w skali od 0 (w pełni aktywny) do 5 (śmierć).
Stosunek PaO₂/FiO₂
HorovitzLung StosunekPaOFiO WskaznikoksygenacjipucHorowitza
Zespół ostrej niewydolności oddechowej (ARDS) jest formą zapalnego uszkodzenia płuc związaną z dużą śmiertelnością. ARDS i stopień jego nasilenia definiuje się głównie na podstawie stosunku P/F, znanego również jako wskaźnik Horowitza, który oblicza się poprzez podzielenie tętniczego ciśnienia parcjalnego tlenu (PaO₂) ze stężeniem wdychanego tlenu (FiO₂) i stanowi miarę hipoksemii.<br><br>Berlińska definicja ARDS z 2012 roku uwzględnia 3 stopnie ciężkości ARDS: łagodny (stosunek P/F 201–300 mmHg), umiarkowany (stosunek P/F 101–200 mmHg) i ciężki (stosunek P/F ≤ 100 mmHg), każdy wiąże się ze znacznie zwiększoną śmiertelnością (odpowiednio 27%, 32% i 45%). Ponieważ dodatnie ciśnienie końcowo-wydechowe (PEEP) może znacząco wpływać na stosunek P/F, w definicji ARDS uwzględniono również minimalny poziom PEEP (≥ 5 cm H₂O).
Wynik PSI/PORT
PSIPORT WynikPSIPORT Wskaznikciezkoscizapaleniapuc Infekcjedolnychdrogoddechowych
Istnieje znaczna zmienność w zakresie częstości hospitalizacji pacjentów z pozaszpitalnym zapaleniem płuc (PZP). Wskaźnik ciężkości zapalenia płuc (PSI), czyli wynik PORT, to kliniczna zasada przewidywania, która dokładnie identyfikuje pacjentów z pozaszpitalnym zapaleniem płuc, u których ryzyko zgonu i innych działań niepożądanych jest niskie, a zatem pomaga lekarzom w podejmowaniu bardziej racjonalnych decyzji dotyczących hospitalizacji tych pacjentów.<br>W PSI punkty są przydzielane na podstawie czynników demograficznych, chorób współistniejących, wyników badań fizykalnych oraz wyników badań laboratoryjnych/radiologicznych stwierdzonych podczas prezentacji. Uzyskana punktacja dzieli pacjentów na 5 klas ryzyka, z których każda jest powiązana z szacunkową śmiertelnością.<br>Oficjalne wytyczne dotyczące praktyki klinicznej Amerykańskiego Towarzystwa Chorób Klatki Piersiowej i Amerykańskiego Towarzystwa Chorób Zakaźnych z 2019 r. dotyczące diagnostyki i leczenia dorosłych chorych na PZP zalecają PSI jako preferowaną, zwalidowaną zasadę przewidywania klinicznego stosowaną w celu określenia konieczności hospitalizacji dorosłych, u których zdiagnozowano PZP, jako uzupełnienie oceny klinicznej.
Zmodyfikowana skala Rankina
MRS ZmodyfikowanaskalaRankina Ocenaniepenosprawnoscineurologicznej Udar
Udar mózgu jest jedną z głównych przyczyn zgonów i niepełnosprawności na całym świecie. Jednakże całkowite obciążenie niepełnosprawnością po udarze może być trudne do oszacowania. <br>Zmodyfikowana skala Rankina (mRS) to siedmiostopniowa, zgłaszana przez lekarza miara ogólnej niepełnosprawności pacjentów po udarze. Służy do kategoryzacji poziomu niezależności funkcjonalnej w odniesieniu do czynności przed udarem.<br>Skala została pierwotnie wprowadzona w 1957 roku przez dr Johna Rankina jako pięciostopniowa skala od 1 do 5. Została ona później zmodyfikowana i współczesna (zmodyfikowana) wersja różni się od oryginalnej skali Rankina głównie dodaniem stopnia 0, wskazującego na brak objawów oraz dodaniem stopnia 6, oznaczającego śmierć.<br>Skala mRS stała się najczęściej stosowaną miarą wyników klinicznych w badaniach klinicznych oraz w zakrojonych na szeroką skalę programach poprawy jakości opieki nad pacjentami po udarze. Jest ona formalnie zalecana przez agencje regulacyjne i grupy konsensusowe dotyczące metodologii badań klinicznych na całym świecie do stosowania w badaniach klinicznych dotyczących ostrego udaru mózgu.
